‘What is the wind other than blowing’: dat is de openingsvraag die Martha Feldman op het jaarlijkse congres van procesfilosofen in 2014 stelde om de deelnemers meteen een glimp te gunnen van procesdenken. Haar oogmerk was dat je ineens beseft dat we vaak spreken over wind of storm als een ‘ding’, maar dat de essentie ervan meer schuilgaat in de turbulentie van waaien als ‘proces’. Sterker, dat je met ‘waaien’ eigenlijk alles al te pakken hebt.

Haar vakgenoot, Karl Weick probeerde dat twintig jaar ervoor bij vakgenoten op te roepen met zijn advies om voortaan minder te denken in zelfstandige naamwoorden (zoals ‘de organisatie’) en meer in werkwoorden (‘organiseren’). Bij hem was de motivatie dat we met de ‘verdinging’ van het organisatieleven juist de voeling verliezen van wat daar echt gebeurt en hoe we daar een onderdeel van zijn.

Met deze tekst start het hoofdstuk ‘Impressie van procesdenken’ dat ik met Leike van Oss schreef. Het wordt gevolgd door ‘Toepassing van procesdenken’ om meer licht te schijnen op wat het doet als je door die bril naar organisatiefenomenen kijkt. Procesdenken is een hedendaagse stroming met wortels teruggaand naar eind 19e eeuw en begin 20e eeuw met grote namen zoals Whitehead, Bergson en James. Het is ook een stroming die fundamenteel anders kijkt dan te doen gebruikelijk terwijl het tegelijkertijd heel herkenbaar is in eigen alledaagse ervaringen. Ik wilde eigenlijk al jaren er iets toegankelijks over schrijven maar vond dat best lastig. De theorie-ateliers die ik met Leike twee jaar lang leidde gaf ons de gelegenheid stevig in te lezen in veel van die procesdenkers om het beter te begrijpen. De twee hoofdstukken zijn daar een uitvloeisel van en we zijn blij het nu zo te delen. Je kan ze hier tesamen ‘downloaden’.

De hoofdstukken staan niet alleen, maar zijn opgenomen in een boek over de temporele dimensie van organiseren. Kort gezegd: een boek over tijd. Onder de titel ‘Tijdmeesterschap: een handreiking voor veranderaars, brachten Marguerithe de Man en Jesse Segers van Sioo een rij auteurs bijeen om hun licht erop te laten schijnen. Andere bijdragen gaan daarbij niet zozeer in op procesdenken maar ook op allerlei andere kanten van tijd. Naast jijzelf, Leike en ik komen in het boek bijvoorbeeld ook Aris van Veldhuisen, Brechtje Kessener, Jorren Sherpenisse, Joris Brenninkmeijer, Onno Bouwmeester en Theo Hermsen aan het woord. En meer. Wil je er meer over lezen, dan is het boek te bestellen via de link hiernaast.

PS. Ik kreeg bij de lancering onverwachts wat vragen gesteld over de bijdrage en het boek. Vijf minuten op video. Het heeft een indruk, al is het een stuk minder fraai dan de tekst zelf….