publicaties


systeemdenken

 
  download publicatielijst
Systeemdenken heeft een lange traditie om vraagstukken meer in samenhang te doorgronden en te hanteren. Er zijn vele stromingen in die wereld, maar het meest baseer ik me hier op systeemdynamica: het ontdekken, onthullen en beïnvloeden van patronen 'waardoor dingen gaan zoals ze gaan' in organisaties. Die patronen tonen vaak de ongeschreven regels die vernieuwing kunnen frustreren. Zonder dat inzicht kan het lastig zijn om te zien wat er af- en aan te leren valt. Je vindt hier enerzijds publicaties over hoe je met causale diagrammen werkt zoals de artikelen 'Betekenis geven aan een causaal diagram' (over de techniek) en 'Interactief werken met causale diagrammen (over het inzetten als interventie). Daarnaast vindt je ook handreikingen hoe je patronen middels verhalen kan expliciteren als een wat minder technische vorm. Tot slot vindt je voorbeelden van hoe je met een systeemblik kan kijken, bijvoorbeeld naar organisatieculturen. Of naar hoe zowel weerbarstigheid als vernieuwing zichzelf in stand kan houden: het boek over taaie vraagstukken. Startsuggesties ☛ Het artikel ‘Vijf stappen om een causaal diagram te maken' of de videolezing 'Wat te doen als (onderwijs)vernieuwing lastig blijkt'.

 

Procesdenken: impressie & toepassing

In: M. de Man & J. Segers (red) Tijdmeesterschap. Mediawerf, 2024

Leike van Oss & Hans Vermaak, 2024

‘What is the wind other than blowing’: dat is de openingsvraag die Martha Feldman op het jaarlijkse congres van procesfilosofen in 2014 stelde om de deelnemers meteen een glimp te gunnen van procesdenken. Haar oogmerk was dat je ineens beseft dat we vaak spreken over wind of storm als een ‘ding’, maar dat de essentie ervan meer schuilgaat in de turbulentie van waaien als ‘proces’ Lees meer…

Paradoxen: werk maken van ongemak

Mark van Twist en Hans Vermaak, M&O 2022

We schreven een artikel over hoe je ambachtelijk kan omgaan met paradoxen in het kader van het jubileumnummer (75 jaar!) van het blad Management & Organisatie. Wij staan daarbij stil hoe er kansen en mogelijkheden ontstaan door werk te maken van het ongemak dat onlosmakelijk bij paradoxen hoort Lees meer…

Vijf stappen om een causaal diagram te maken

In: L. van Oss & B. Kessener. Systematisch kijken naar de organisatie als systeem. Vakmedianet, 2018

Hans Vermaak

Causale diagrammen kunnen helpen je om te gaan met complexe vraagstukken. Zulke vraagstukken zijn vaak niet eenduidig: ze bestaan uit veel aspecten die met elkaar te maken hebben. Daardoor zijn ze niet zo eenvoudig te doorgronden, laat staan te hanteren. Met causale diagrammen breng je de dynamiek achter zo’n vraagstuk in beeld en je ziet daardoor meer mogelijkheden om die te beïnvloeden. Het is daarmee bij uitstek een instrument voor veranderaars. In dit hoofdstuk sta ik stil bij de wijze waarop je een diagram maakt op maat voor je eigen vraagstuk Lees meer…

Plezier beleven aan taaie vraagstukken

Werkingsmechanismen van vernieuwing en weerbarstigheid

Hans Vermaak - Vakmedianet, 2015
Veranderkunde voor gevorderden: hoe je mooie dingen voor elkaar kan krijgen rond complexe vraagstukken

Dit boek is voor veranderaars die complexiteit niet schuwen. Het is een tweede herziene editie van het in 2009 gepubliceerde handboek. Het gaat in op taaie vraagstukken die je in overvloed in elke organisaties vindt en die van waarde zijn: denk aan samenwerking tussen professionals, ondernemende bureaucratieën, verandering van organisatiecultuur, duurzaam ondernemerschap of multiculturele samenwerking. Zulke vraagstukken kenmerken zich door complexiteit: veel factoren en veel actoren hebben er mee te maken. Ze zijn niemand en van iedereen tegelijk. Het maakt ze zowel lastig kenbaar als moeilijk maakbaar.

Lees meer…

Videolezing: Wat te doen als (onderwijs)vernieuwing lastig lijkt?

Hans Vermaak bij SBO, 2020

Dit is een lezing van een dik half uur over patroonherkenning. Dat is wat mij betreft een veranderkundig kernthema als het gaat over aanpakken van vraagstukken die weerbarstig zijn – die niet vanzelf gaan. Daar moet je namelijk scherp krijgen welke dynamiek achter die weerbarstigheid schuil gaat, zodat je kan ophouden die zelf mee in stand te houden. En zodat je ook weet wat je er voor in de plaats kan doen. Lees meer…

Video-lezing ‘Plezier beleven aan taaie Vraagstukken’

Hans Vermaak - Plan C, Brussel 2012
Een uurtje luisteren als flitsintroductie in het hanteren van complexe vraagstukken

Op 29 november 2012 was ik uitgenodigd een keynote te verzorgen over het omgaan met taaie vraagstukken in Brussel. Er was een bijeenkomst belegd voor de ‘community’ rond Plan C – een Vlaams informeel transitienetwerk rond duurzaam materialenbeheer. Ik maakte een selectie uit het gedachtengoed van vernieuwingsmechanismen rond taaie vraagstukken Lees meer…

Omgaan met paradoxen

In: M. Ruijters, R. Schut & R.J. Simons. Canon van leren en ontwikkelen (2ed) – Boom, 2020

Hans Vermaak

Paradoxaal werken zit in het hart van organiseren, veranderen en leren. We lopen er dagelijks tegenaan. Het zit als een rode draad in eerdere publicaties van me over taaie vraagstukken, systemisch kijken en kleurendenken. Maar hoe werkt dat nou precies? En welke mensen hebben er de afgelopen 25 jaar nou vooral zinnig dingen over onderzocht en beschreven? Lees meer…

Werelden achter de zorg 2.0.

Doormodderen en aanpakken

Margreeth Hidding, Dennis Christmas, Jan-Luuk Hoff, Hans Westerveld- Twynstra Gudde, 2021
Een herziening van het twintig (!) jaar oude boekje dat Hans Westerveld en ik samen schreven

Ideeën over ziek en gezond zijn voortdurend in beweging. Onze persoonlijke opvattingen hierover, maar ook die van de samenleving hebben de afgelopen twintig jaar een grote ontwikkeling doorgemaakt. Rond de eeuwwisseling kwam de mondige burger in beeld, die als patiënt of cliënt wat te kiezen wilde hebben. Ik schreef toen met Hans Westerveld het boekje Werelden achter de zorg (1.0 dus…) bedoeld als een reisgids

Lees meer…

Collaborative transformation

The art of making international trade more sustainable

Joost Oorthuizen, Hans Vermaak, Carla Romeu Dalmau & Elea Papemmanuel - Wageningen Academic Publishers, 2018

International trade can make a huge difference towards sustainability, as over half of what is produced globally crosses national borders. Several of the United Nations 2030 Sustainable Development Goals – such as realizing ‘zero hunger’ and ‘no poverty’, ensuring all have ‘decent work’, and taking ‘climate action’ – crucially depend on transforming the way international trade is organized. But international value chains are complicated, involving many different people working in diverse contexts that change over time. Therefore Lees meer…

Weerbarstigheid hanteer je niet met dikke plannen

Start bij de geleefde werkelijkheid, niet bij de papieren wenselijkheid

Hans Vermaak, Joost Kampen - Holland Management Review, 2014
Wat hebben 'verwaarloosde organisaties' en 'taaie vraagstukken' met elkaar te maken?

Als de organisatie verandermoe is en een verandering weerbarstig blijkt, past ‘meer van hetzelfde’ niet meer. Tegen alle reflexen in kun je dan beter pas op de plaats maken en met alle betrokkenen nagaan hoe eenieder de problemen in stand helpt te houden. Pas daarna kan iedereen verantwoordelijkheid leren nemen het anders te doen. Dat geldt niet alleen in organisaties waar men niet tot innovatie komt, maar ook waar de basis niet op orde is.  Lees meer…

Herschrijven van de ongeschreven regels

In: S. van de Veer, L. Peters. Move before you're ready - Van Duuren, 2016

Hans Vermaak
Everything you always wanted to know about culture change

Eindelijk dan: een kort verhaal over cultuurverandering. Daar schrijf ik normaal niet over. Ik geloof dat veel gesprekken over de gewenste cultuur eigenlijk Lees meer…

Using causal loop diagrams to deal with complex issues

In: D. W. Jamieson, Barnett & A Buono (eds.) Consultation for Organizational Change Revisited - Information Age Publishing, 2016

Hans Vermaak
Mastering an instrument for systemic and interactive change

A persistent stereotype of consultants is that of experts who have all the answers. However, the more complex problems are, the less consultants are able to provide ‘magical solutions’. Causal loop diagrams (CLDs) are a powerful tool to deal with issues characterized by content complexity and process complexity. Lees meer…

Verwaarloosd of taai?

Interview door Isolde Kolkhuis Tanke – O&O, 2013
Een gesprek met Hans Vermaak en Joost Kampen over een situationele benadering van stagnatie in organisaties

Stagnatie kom je in verschillende verschijningsvormen tegen in organisaties: van het niet op orde krijgen van de basisvoorwaarden om ‘normaal’ te kunnen werken, tot het blijven tegenhouden van vernieuwingsimpulsen juist wanneer er zoveel orde is. Op wat voor manieren kan je hier doorheen breken?   Lees meer…

Working interactively with causal loop diagrams

In: J. Boonstra, L. de Caluwé (eds.) Intervening and changing - Wiley, 2007

Hans Vermaak
Intervention choices and paradoxes in practical application.

Causal loop diagrams can help in tackling complex issues effectively. Until the nineteen-seventies the literature focussed on the technique of such diagrams. Since then it has become evident that participation of stakeholders in making and applying such diagrams is desired to affect change. Lees meer…

‘Defixation’ as an intervention perspective.

Understanding Wicked Problems at the Dutch Ministry of Foreign Affairs.

A. Stoppelenburg, H. Vermaak - Journal of Management Inquiry, 2009
Systemic research to uncover the unwritten rules of an organization

This case study presents reflections on a research intervention conducted at the Dutch Ministry of Foreign Affairs. The subject was the practice of administration. Its objective became to understand its “wicked problems” and to create action principles. It was an analytical research effort as well as a learning intervention. Lees meer…

Interactief werken met causale diagrammen

Leren omgaan met keuzes en paradoxen in de procesvoering

Hans Vermaak – M&O, 2006
Hoe betrek je mensen in het maken van causale diagrammen?

Causale diagrammen kunnen helpen om effectief om te gaan met complexe vraagstukken. Er is tot de jaren zeventig vooral geschreven over de techniek van dat soort diagrammen. Inmiddels is helder dat participatie van betrokkenen bij het maken en toepassen van dit soort diagrammen nodig is om effectief te zijn en krijgt het interactief werken ermee ook aandacht. Lees meer…

Betekenis van een diagnose met een causaal diagram

Technische vuistregels voor het maken van een causaal diagram

Hans Vermaak – Handboek voor Organisatieinstrumenten, 2003
De techniek van causale diagrammen uiteengezet

Het artikel behandelt de ‘techniek’ van het maken een causal diagram. Het behandelt die techniek in het kader van het zoeken naar de ‘angel’ van een hardnekkig verandervraagstuk. Lees meer…

Interactief werken met causale diagrammen.

In: J. Boonstra, L. de Caluwé. Interveniëren en veranderen. Zoeken naar betekenis - Kluwer, 2006

Hans Vermaak
Leren omgaan met keuzes en paradoxen in de procesvoering.

Causale diagrammen kunnen helpen om effectief om te gaan met complexe vraagstukken. Er is tot de jaren zeventig vooral geschreven over de techniek van dat soort diagrammen. Inmiddels is helder dat participatie van betrokkenen bij het maken en toepassen van dit soort diagrammen nodig is om effectief te zijn en krijgt het interactief werken ermee ook aandacht. Lees meer…